इंडियन मोटर व्हेईकल ॲक्ट 1988: वैशिष्ट्ये, नियम आणि दंड

1988 चा मोटर व्हेईकल्स अ‍ॅक्ट संसदेमध्ये सर्व रस्त्यावरील वाहनांचे नियंत्रण करण्याच्या आणि सर्व वाहन मालकांना पालन करणे आवश्यक आहे असे योग्य नियम व नियमन तयार करण्याच्या उद्देशाने सुरू करण्यात आला होता. हा अ‍ॅक्ट लागू झाला 1^st जुलै 1989 रोजी. सर्व भारतीय राज्यांच्या राज्य वाहतूक मंत्र्यांशी सल्लामसलत केल्यानंतर हा अ‍ॅक्ट तयार करण्यात आला. अ‍ॅक्टच्या मुख्य उद्दिष्टांपैकी एक म्हणजे विद्यमान मोटर व्हेईकल्स अ‍ॅक्ट 1939 ची जागा घेणे जो वेळेनुसार अप्रचलित झाला होता. वाहनांची मागणी वाढविण्यासह वाहन तंत्रज्ञानाची सततचा प्रगती लक्षात घेऊन हा अ‍ॅक्ट तयार केला गेला.

मोटर व्हेईकल्स अ‍ॅक्टचा आढावा

या अ‍ॅक्टचे काही मूलभूत आढावे पुढीलप्रमाणे आहेत:

1. रस्त्यावर वाहन चालवणाऱ्या प्रत्येक चालकाकडे वैध परवाना असणे आवश्यक आहे.
2. प्रत्येक वाहन मालकाला त्यांचे वाहन रजिस्टर करावे लागेल, जे सामान्यपणे अ‍ॅक्टनुसार 15 वर्षांपर्यंत राहते.
3. रस्त्यावरील प्रत्येक वाहन मालकाकडे त्यांच्या वाहनासाठी इन्श्युरन्स असणे आवश्यक आहे. जर तुमच्याकडे कार असेल तर तुम्हाला आवश्यक आहे कार इन्श्युरन्स. जर तुमच्याकडे बाईक असेल तर तुम्हाला आवश्यक आहे बाईक इन्श्युरन्स.

अ‍ॅक्टचे प्रमुख सेक्शन

मोटर व्हेईकल्स अ‍ॅक्टचे महत्त्वपूर्ण सेक्शन खालीलप्रमाणे आहेत:

1. सेक्शन 3- भारतीय रस्त्यांवर तुमचे वाहन चालविण्यासाठी प्राधिकरणांनी जारी केलेला परवाना अनिवार्य आहे. हे कार, बाईक, रिक्षा आणि भारी वाहनांसाठी लागू आहे.
2. सेक्शन 4- केवळ 18 वर्षापेक्षा अधिक वय असलेल्यांनाच कायमस्वरुपी परवाना जारी केला जाऊ शकतो. त्यापेक्षा कमी वयाच्या व्यक्तींना 16 वर्षे वयाच्या वेळी जारी केले जाणारे शिकाऊ परमिट असल्याशिवाय कोणत्याही प्रकारचे वाहन चालविण्याची परवानगी नाही.
3. सेक्शन 39- जर तुमच्याकडे वाहन असेल, तर ते कायदेशीररित्या चालविण्यासाठी अ‍ॅक्टनुसार ते रजिस्टर करणे आवश्यक आहे.
4. सेक्शन 112- तुम्हाला रस्ते वाहतूक मंत्रालयाद्वारे निर्धारित गती मर्यादांचे पालन करणे आवश्यक आहे. गती मर्यादा राज्यनिहाय बदलतात. या मर्यादांपेक्षा जास्त गती असल्यास तुम्हाला दंड होऊ शकेल.
5. सेक्शन 140- जर नुकसान थर्ड पार्टीच्या वाहनाला किंवा मालमत्तेला झाले तर वाहन चालकाला थर्ड पार्टीला भरपाई देणे आवश्यक आहे. एखाद्या व्यक्तीला दुखापत झाल्यास किंवा त्यांचा मृत्यू झाल्यास नुकसान भरपाई खालीलप्रमाणे आहे:
6. 50,000 जर कोणाचे निधन झाले तर
7. 25,000 जर कायमस्वरुपी अपंगत्व आले तर
8. सेक्शन 185- जर चालक मद्य किंवा अंमली पदार्थांच्या प्रभावाखाली त्यांचे वाहन चालवत असल्याचे आढळले तर त्यांना खालील अटींच्या अंतर्गत दंड केला जाईल:
9. परवानगीयोग्य मर्यादा 30mg प्रति 100 ml रक्त आहे. या मर्यादेपेक्षा जास्त एक अपराध आहे.

मोटर व्हेईकल्स अ‍ॅक्ट मधील सुधारणा

2019 मध्ये, भारतीय संसदेमध्ये बदलत्या काळ आणि ट्रेंडनुसार राहण्यासाठी मोटर वाहन सुधारणा बिल सादर केले गेले. काही सुधारणा खाली सूचीबद्ध केल्या आहेत:

1. वाहनाच्या परवान्यासाठी तसेच रजिस्ट्रेशनसाठी अप्लाय करताना आधार कार्ड अनिवार्य आहे.
2. हिट अँड रन बाधितांच्या कुटुंबाला सरकारद्वारे रु. 2 लाखांची नुकसानभरपाई दिली जावी.
3. जर एखादी अल्पवयीन व्यक्ती पर्यवेक्षणाखाली किंवा पर्यवेक्षणाशिवाय वाहन चालवत असेल तर कायदेशीर पालकांना जबाबदार धरले पाहिजे.
4. मद्यपान करून वाहन चालविण्याचा दंड रु. 10,000 पर्यंत वाढविला आहे
5. मागील दायित्व मर्यादा थर्ड-पार्टी साठी काढून टाकण्यात आली होती जर कोणाचातरी मृत्यू झाल्यास किंवा त्यांना गंभीर दुखापत झाली असल्यास.

या सुधारणांना सरकारद्वारे 2020 मध्ये मंजुरी दिली गेली आणि अंमलबजावणी केली गेली.

नवीन सुधारणेनुसार दंड

हे 2019 मध्ये या ॲक्टमध्ये सादर केलेले काही दंड आहेत:

1. जर कोणत्याही परवान्याशिवाय तुमचे वाहन चालवत असल्याचे आढळल्यास रु. 5,000 आणि/किंवा कम्युनिटी सर्व्हिसचा दंड.
2. मद्य किंवा अंमली पदार्थांच्या प्रभावाखाली वाहन चालवत असल्याचे आढळल्यास पहिल्या वेळेच्या अपराधासाठी रु. 10,000 दंड आणि/किंवा 6 महिन्यांच्या तुरुंगवासाची शिक्षा. पुन्हा केलेल्या अपराधासाठी दंड रु. 15,000 आणि/किंवा 2 वर्षांच्या तुरुंगवासापर्यंत वाढतो.
3. सीटबेल्टशिवाय वाहन चालविण्यासाठी रु. 1,000 आणि/किंवा कम्युनिटी सर्व्हिसचा दंड.
4. वाहन चालवताना फोनवर बोलत असल्याचे किंवा तो वापरत असल्याचे आढळल्यास रु. 5,000 चा दंड.
5. हेल्मेटशिवाय वाहन चालवत असल्यास रु. 500 चा दंड.

मोटर व्हेईकल्स अ‍ॅक्ट थर्ड-पार्टी इन्श्युरन्स अनिवार्य करतो. इन्श्युरन्सशिवाय वाहन चालवण्याच्या पहिल्या वेळेच्या अपराधांसाठी, रु. 2,000 चा दंड आणि/किंवा कम्युनिटी सर्व्हिससह 3 महिन्यांचा तुरुंगवास आहे. पुन्हा केलेल्या अपराधांसाठी दंड रु. 4,000 पर्यंत वाढतो.

निष्कर्ष

वाहने आणि त्यांच्या चालकांना नियंत्रणाखाली ठेवण्यासाठी योग्य नियमन आवश्यक असल्याने, हा अ‍ॅक्ट अत्यावश्यक आहे. तशीच आहे योग्य जनरल इन्श्युरन्स पॉलिसी जर तुम्हाला या अ‍ॅक्ट अंतर्गत तुमच्या वाहनासाठी ते खरेदी न करण्यासाठी मोठा दंड भरायचा नसेल तर.   इन्श्युरन्स हा विनंतीचा विषय आहे. लाभ, अपवाद, मर्यादा, अटी व शर्तींविषयी अधिक तपशीलासाठी, कृपया सेल्स पूर्ण करण्यापूर्वी सेल्स ब्रोशर/पॉलिसी मजकूर काळजीपूर्वक वाचा.